Sinds 2006 zijn Nederlanders verplicht verzekerd. Niet alleen zijn we verplicht verzekerd, iedereen is verzekerd. Dat klinkt erg goed. Immers, niet verzekerden zijn een bron van ellende om mee in aanraking te komen op welke wijze dan ook. Tenminste, in gevallen waarin er een claim naar de onverzekerde toegestuurd moet worden. Daarna werd de vrije markt de vrije hand gegeven en het resultaat is duidelijk te zien. Meer dan 300.000 in 2011, daaruit afgeleid meer dan 400.000 in 2012. Cijfers voor 2013 zijn uiteraard nog niet bekend. Dat is slechts het begin. De dekking van het basispakket word elke keer minder. De eigen risico’s gaan omhoog. De pakketten voor de basisverzekering worden steeds vermagerd. De geluiden dat de marktwerking niet werkt zijn inmiddels legio. Huisartsen willen ervan af en een aantal politici ter linkerzijde ziet het ook niet echt zitten.Wat is eigenlijk marktwerking? Is dat de wijze waarop de markt werkt? Wat is dan een markt?
Aangezien de markt het onderwerp is en werking het bijvoeglijk naamwoord kijken we eerst naar het begrip ‘markt’. Een markt, forum of agora kenmerkt zich door de verhoudingen op deze markt. Er staan tientallen aanbieders van producten en vele malen meer potentiële kopers van hun producten. Deze kopers dienen bewogen te worden een product aan te schaffen. Dat kan een product zijn dat ze totaal niet nodig hebben of juist wel, zoals brood. De behoefte van de koper wordt gedefinieerd in de mate waarin hij het product nodig heeft, de hoeveelheid van het product hij al heeft, de kwaliteit van het te kopen product en de prijs die daarvoor gevraagd wordt. De eerst twee zijn subjectieve en de laatste twee zijn objectieve factoren. Als de koper thuis geen eieren nodig heeft zal hij geen eieren kopen. Tenzij de kwaliteit en prijsverhouding dermate goed is dat het zonde zou zijn ze te laten liggen. Heeft de koper eieren nodig, maar is de kwaliteit en prijsverhouding erg slecht, dan zal hij minder eieren kopen dan nodig of zelfs helemaal niet.
Deze gang van zaken is voor de verkoper onmogelijk om na te gaan. De verkoper kan niet weten wat de ideale prijs-kwaliteitverhouding is van de kopers. Hij kan niet op de hoogte zijn van de subjectieve factoren van de kopers. Wat de verkoper rest is te zorgen voor een kwalitatief product dat hij tegen een zo laag mogelijke prijs verkoopt. Om dit te kunnen bewerkstelligen dient de verkoper te ondernemen. Hij moet efficiëntere manieren van productie verkennen, hij moet zijn kosten in de hand houden en hij zal moeten zorgen voor kwaliteit die in verhouding staat tot wat hij als prijs dient te vragen om uit de kosten te komen. Nadat al deze stappen zijn doorlopen is de verkoper nog steeds afhankelijk van de subjectieve voorwaarden die de koper stelt. Daarmee is de koper uiteindelijk de baas en is de relatie tussen verkoper en koper beschreven. Het is een delicate balans tussen subjectieve en objectieve criteria die de transactie mogelijk maken. Al deze transacties tezamen vormen wat men ‘de markt’ mag noemen.
De markt kenmerkt zich door nog een ander aspect. Ze is vrij toegankelijk. Bij u in stad of dorp staan geen hekken om de markt. U dient geen entree te betalen, noch moet u een verplicht aantal producten afnemen. Een vrije markt kenmerkt zich door de vrijwilligheid in de transacties van de deelnemers op die markt. Iedere andere vorm van een markt is geen vrije markt. Dit neemt niet weg dat in een dergelijke markt we wel degelijk elementen van een vrije markt aanwezig kunnen zijn.
