De Nederlandse liberale geschiedenis is voor de gemiddelde Nederlander weinig bekend. Het is dan ook de moeite waard deze geschiedenis te verkennen. In een nieuwe reeks van boeken zullen Nederlandse economen en schrijvers belicht worden die het geluid lieten horen waar uw geschiedenisboeken over zwegen. Niet zozeer dat uw geschiedenisboek incompleet zou zijn, daarover een oordeel te vellen zou aanmatigend zijn. Wel is de serie bedoeld als een aanvulling op datgene wat ook geschreven is in de dagen dat het Nederlandse politiek economische toneel nog onschuldig leek. Zo ook is dit het geval met het eerste werk in deze serie. De schrijver, die helaas vooralsnog anoniem is, is zeer geïnformeerd over de toestand in Nederland. Hij houdt een vurig pleidooi voor vrijhandel. Vrijhandel was het systeem dat werd uitgewerkt in reactie op de eeuwenlange dominante positie van het mercantilisme. De schrijver moet vrij dicht bij de Staten Generaal hebben gestaan, of onderdeel ervan hebben uitgemaakt. Gezien de kennis en het gebruik van bronnen van de Raad van State en de Staten Generaal, dat zeker niet voor eenieder vrij toegankelijk moet zijn geweest. Dat gebruik van bronnen gaat terug tot in ieder geval de vroege 18e eeuw. Ook de referenties naar de politieke en economische situatie in de directe concurrenten voor de val van de Oude Republiek wijzen op een grote bekendheid met de internationale politieke geschiedenis en daarmee op een goede positie van de schrijver.
Na die val van de Oude Republiek, de daaropvolgende oorlogen en de Franse bezetting was ook de Nederlandse handel in grote misère geraakt. Economieën op het gehele continent hadden al eerder last van inzakkende handel. De vraag rees dan ook wat nu een land of een volk als geheel rijkdom bezorgd nu bleek dat het mercantilisme niet tot rijkdom leidde voor een land als geheel. Deze vraag werd gemodelleerd als; wat is Volksrijkdom en hoe ontstaat het? Op het vasteland ontwikkelden de Physiocraten een economische theorie, welke de grond als de voortbrenger van deze rijkdom zagen. Hierop werd voortgebouwd door Adam Smith en John Stuart Mill die hun eigen systeem opzetten. Door deze theorievorming in de economie werd langzaam maar gestaag het mercantilistische stelsel afgebroken omdat de nieuwe stelsels aantoonden dat mercantilisme nadelig is voor de handel. Dit mercantilistische stelsel, dat de uitvoer van goederen en dus de influx van goud en zilver als basis zag voor de welvaart van een land, had de handel in Europa danig verstikt. Dit foutieve uitgangspunt legt de nadruk op enkele bedrijfstakken die daardoor, inderdaad, enorm floreren, maar het is een kunstmatige rijkdom. Veranderen de voorwaarden voor het floreren van deze enkele bedrijfstakken ten negatieve, dan verdwijnt het voordeel en daarmee de bron van inkomsten van een land. Er moest dus een ander systeem worden gevonden.
Dit werk is een pleidooi voor precies zo’n systeem. Namelijk voor meer vrijhandel in de gedachte van Smith en Mill. Daartoe wordt een historisch overzicht van de handel in de Republiek gegeven en worden verbanden gelegd tussen overheidsmaatregelen en de gevolgen voor de handel. De argumentatie wordt gebouwd op historische en practische gronden, waarbij gewezen wordt op de cijfers die bepaald beleid als gevolg hebben gehad. Daarbij ligt de aandacht erg op Engeland, aangezien daar de vrijhandel als eerste werd gepraktiseerd. Er wordt met name nadruk gelegd op de schadelijke gevolgen van de hoge heffingen op invoer voor zij die niet in de onderdelen van de economie zitten waar geld verdient wordt. Met de kennis van nu kan met enige voorzichtigheid gezegd worden dat de verwijzingen naar die gevolgen van de hoge heffingen eenzelfde verwijzing is als die door Bastiat gedaan worden zo’n 15 jaar later naar de ongeziene gevolgen van overheidsmaatregelen in zijn werk ‘That which is seen, and That Which is not seen uit 1850. Bastiat wordt, ondanks zijn vroege overlijden, gezien als een van de grootste theoretici van de Franse liberalen. Hij wist feilloos de pijnpunten van de immoraliteit van socialiserende wetgeving, de onzichtbare kant en gevolgen van overheidsmaatregelen en de aard van de handel wist bloot te leggen. Het werk van Bastiat is overigens volledig te lezen op ‘zijn website‘, maar dat is voor een toekomstig artikel.
Het werk is het eerste van meerdere dat u hier zult kunnen gaan lezen en u wordt dan ook veel leesplezier gewenst.
Schets der Geschiedenis van het Mercantiele stelsel in Nederland – A.R.
Uitgelezen? Laat weten wat u er van vindt!
