De Hollandse tomaat is een wereldwijd begrip. Wellicht niet per sé de tomaat zelf, maar dan toch zeker wel de omgeving waarin deze tomaat wordt verbouwd. Het Westland en haar perifere regio’s in de rest van Nederland hebben in de afgelopen decennia uit noodzaak of plezier in het werk een enorme sprong voorwaarts gemaakt in technieken om binnenshuis omstandigheden te kweken waarin de tomaat optimaal kan groeien.

Deze specialisatie is een proces dat wordt uitgelegd in de theorie van de arbeidsdeling. Het is deze specialisatie van arbeid en het exclusieve gebruik van tijd voor een bepaald doel, die het mogelijk maakt voor een samenleving om zich verder te ontwikkelen. De tomatenteler is immers relatief beter in het telen van tomaten dan de stratenmaker. De stratenmaker is weer relatief beter in het straten maken dan de hartchirurg. De productiviteit wordt dus hoger naarmate de arbeid gespecialiseerder wordt. Hierdoor kan het totaal aantal goederen per arbeidsuur toenemen, waardoor de samenleving als geheel profiteert.

De samenleving profiteert hiervan omdat het grotere aantal beschikbare goederen zorgt voor een prijsdaling. Meer aanbod leidt immers tot kleinere ‘schaarste’ en dus tot kleinere exclusiviteit van het product. Daardoor worden producten die eerst onbereikbaar waren voor de massa, nu toegankelijk voor iedereen. Dat is een positieve ontwikkeling voor de consument die nu de kans heeft relatief goede producten te kopen tegen, in theorie, steeds lagere prijzen door steeds verdergaande specialisatie. Dit geldt ook voor de Hollandse tomaat.

Traditioneel zijn er een aantal factoren die een op dat moment bestaande structuur van arbeidsverdeling kunnen bedreigen. Hiertoe behoren nieuwe ontwikkelingen, natuurrampen en kunstmatige gebeurtenissen in de maatschappij. Van belang is in dit geval die laatste categorie. Hierin kunnen de regels worden geplaatst die worden opgelegd door autoriteiten; nationaal en internationaal. Regulering van importtarieven door overheden kan markten afschermen, zodat telers van tomaten hun kwalitatief goede, edoch goedkope tomaten niet af kunnen zetten op een bepaalde markt. Binnen de Europese Unie is dit niet meer mogelijk. Was die beperking van oudsher het geval, dan zal de teler deze markt niet ‘missen’. Hij produceert immers niet voor een dergelijke afgeschermde markt, omdat hij er toch niet op prijs kan concurreren. Gebeurt dit echter onverwachts en in het heden, dan kan de teler niet plotseling zijn productie aanpassen. Dat houdt in dat er een overschot ontstaat. Dit betekent dat, vanwege de door overheden verkleinde markt, er eenzelfde aantal producten beschikbaar is voor een kleinere markt. Relatief zijn er dus meer producten beschikbaar. Hierdoor dalen de prijzen van deze goederen.

De standaardreactie is nu om te roepen dat er een overschot is en dat producten vernietigd moeten worden om de prijzen op peil te houden. Dat is deels juist. Dankzij overheidsinmenging wordt de teler gestoord in zijn afzetverwachtingen en daarmee zijn geprojecteerde productiecapaciteit. Door het, vanwege politieke redenen, beperken van de mogelijke geografische afzetmarkt van de teler ontstaat er een groter aanbod in het resterende geografische gebied. Het gevolg is dat het aanbod relatief groter wordt en dus de prijzen dalen. De basisreactie die volgt is dat de tomaten dan maar vernietigd moeten worden. Dat is goed voor de producenten. Die krijgen dan een ‘eerlijke prijs’. Of er wordt opgeroepen niet de goedkope tomaten uit het buitenland te kopen. In plaats daarvan moet de consument de, wellicht net wat duurdere, binnenlandse tomaten kopen. Het probleem van deze twee gepropageerde oplossingen ligt erin dat zij een lagere productie tot gevolg hebben en hogere prijzen voor de consument.

De echte oplossing zou dan ook zijn om de kunstmatig opgeworpen barrières op te heffen. Stop met het instellen van kunstmatige barrières voor tomatentelers, of ondernemers in het algemeen. Dat is echter de moeilijke weg. In de praktijk heeft de Nederlandse overheid weinig invloed op de barricades voor Nederlandse telers opgeworpen door elementen binnen de Europese Unie die met andere zaken bezig zijn dan het welzijn van de Europese bevolking, zoals dat gediend wordt bij een groter en divers aanbod van, gecombineerd met lage prijzen voor, producten. Krachtdadig optreden van de Europese Unie tegen de vermeende steun van een politieke entiteit aan een terroristische daad met als bijgevolg de mogelijke destructie van talloze naamloze ondernemers in West-Europese landen heeft de prioriteit. Het gevolg is dat de arbeidsverdeling in onze samenleving wordt aangetast. Het werk van tomatentelers en groente- en fruittelers in het algemeen, die de afgelopen decennia lijf en leden hebben geïnvesteerd wordt zo teniet gedaan. Daarbij de vele miljoenen belastinggeld die besteed zijn aan het opbouwen van goed onderzoek nog niet meegerekend. Het is niet erg dat er maatregelen genomen worden als een politieke entiteit een terroristische daad zou steunen. Dat dit moet gebeuren over de reeds geplaagde ruggen van de tomatenteler riekt echter naar cliché middeleeuws feodalisme. Gelukkig worden de tuinders in tegenstelling tot toen, nu wel enorm geholpen door belastinggeld dat wordt uitgekeerd door de Europese Unie.

De foto is gemaakt door: Florian Eder